سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

عادل جلیلی با اشاره به اینکه منابع پایه شامل آب، خاک، جنگل، مرتع و اکوسیستم‌های طبیعی کشور است، افزود: متاسفانه دو بخش حفاظت از منابع پایه و امنیت غذایی با توجه به راهبردهایی که تعیین کردیم و مسیر طی شده، در تضاد با هم عمل می‌کنند.

جلیلی ادامه داد: وقتی روی امنیت غذایی پافشاری می‌کنید، دقیقا اثرش را در اکوسیستم‌های طبیعی یا منابع پایه می‌گذارد. کسی که مسئولیت وزارت جهاد کشاورزی را به عهده می‌گیرد، باید علاوه بر اینکه شناخت کافی از منابع پایه کشور داشته باشد، اطلاعات مناسب از بخش تولید ادارات جهاد کشاورزی کسب کند تا بتواند این دو وظیفه را در یک شرایط متعادل و پایدار مدیریت کند. به این ترتیب هم در تامین غذای مردم دچار مشکل نمی‌شویم و هم منابع پایه را حفظ خواهیم کرد.

وی اضافه کرد: در رابطه با امنیت غذایی خوشبختانه یک کارگروهی شکل گرفته است و ۱۵۰ نفر نزدیک به یک سال روی این مسئله کار کردند و سند امنیت غذایی تهیه شد اما تاکنون عملیاتی نشده است. هر کسی که به وزارت جهاد کشاورزی بیاید، می‌تواند به راحتی این سند علمی و فنی آماده را عملیاتی کند. در این سند به تضاد بین دو بخش توجه جدی شده است.

رئیس سابق موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور گفت: به امنیت غذایی به‌عنوان یک موضوع استراتژیک و راهبردی باید توجه کنیم ولی در ارتباط با منابع پایه به خصوص آب، باید با توجه به وضعیت بحران آب خودمان را با شرایط سازگار کنیم و بیشتر توجه به سمت افزایش بهره‌وری تولید در واحد سطح یا افزایش تولید به نسبت آبی که مصرف می‌کنیم، باشد تا بتوانیم ۳۰ تا ۳۵ میلیارد متر مکعب مصرف آب بخش کشاورزی را کاهش دهیم.

جلیلی توضیح داد: من به شخصه به‌عنوان یک اکولوژیست اعتقاد دارم که بخش کشاورزی باید حداقل ۵۰ درصد آب مصرفی‌اش را کاهش دهد و اگر این کار را نکند، نه تنها امنیت غذایی تامین نمی‌شود بلکه با بحران‌های محیط زیستی جدی که اکنون هم شروع شده است، روبرو خواهیم شد.

وی با اشاره به اینکه چند چالش جدی در زمینه افزایش بهره‌وری داریم، افزود: در ایران به خاطر وجود قانون ارث، به‌طور دائمی زمین‌های کشاورزی در حال تقسیم و کوچک شدن هستند. در نتیجه واحد سطح زمینی که در اختیار یک بهره‌بردار و کشاورز است، به حدی است که از نظر تامین معیشت یک خانوار کشاورزی، بسیار کوچک است و فعالیت روی چنین زمینی اقتصادی نیست.

رئیس سابق موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ادامه داد: اقتصادی نبودن واحد سطح زمین کشاورزی، سبب می‌شود که در چنین زمینی ظرفیت جذب دانش و تکنولوژی وجود نداشته باشد.

وی یادآور شد: بخش کشاورزی در ایران یک ویژگی فوق‌العاده‌ای دارد که در معدود کشورهای دنیا شاهد چنین ویژگی هستیم و آن ظرفیت بدنه علمی و تحقیقاتی درون این بخش است. بخش کشاورزی موسسات ملی و حاکمیتی دارد که عمرشان حداقل ۵۰ سال است و برخی از آن‌ها نزدیک به ۱۰۰ سال عمر دارند.

جلیلی اضافه کرد: این موسسات ظرفیت علمی بالایی را برای بخش کشاورزی ایجاد می‌کنند، ولی تولید دانش، تکنولوژی و رسیدن آن به عرصه عمل، به خاطر کوچک بودن و غیر اقتصادی بودن سطح واحدهای کشاورزی، یک چالش بزرگ است که سال‌هاست با آن روبرو هستیم. اکنون نمی‌دانم وزیر جدید چگونه می‌خواهد این چالش را حل کنند.

وی مشکل خرد بودن اراضی در کشاورزی را یک مشکل جدی دانست و افزود: در گذشته برخی اقدامات برای حل این چالش انجام شد. از جمله تشکیل شرکت‌های سهامی زراعی و کشت و صنعت‌های بزرگ دولتی و خصوصی در دستور کار قرار گرفت. این ساختارها نقاط مثبت خیلی زیادی داشت اما به دلیل اینکه از نظر اجتماعی مسایل خاص خودشان را داشتند، بعد از انقلاب عملا بخش عمده این پروژه‌ها از بین رفتند و اکنون باید فکر شود که چه کنیم تا سطح واحدهای کشاورزی اقتصادی باشند و امنیت غذایی را تامین کنند.

رئیس سابق موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تاکید کرد: برای بهره‌برداران سطح واحد تولیدی اهمیت دارد زیرا باید تولیدات این سطح معیتشان را تامین کند.

جلیلی تغییر کاربری زمین را یکی دیگر از چالش‌های جدی بخش کشاورزی دانست و افزود: در این زمینه قانون خوبی داریم و تغییر کاربری ممنوع شده است اما متاسفانه در اجرای قانون اصلا موفق نبودیم و شاید اصلا به آن اعتقاد نداشتیم.