سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

تاریخچه
تاریخ تشکیل ادارات ، سازمانها وتشکیلا ت  مربوط به مدیریت منابع طبیعی به اواخر حکومت قاجار بر می گردد. در زمان سلطنت فتحعلی شاه درحدود سال 1202 ش (1243ق ) ابتدا وزارت دول خارجه تأسیس گردید وپس از چندی وزارتخانه های داخله ، مالیه وفواید عامه به وجود آمد ، که منابع طبیعی نیز در حیطه وظائف وزارت فوائد عامه محسوب می شد . سال 1261 ش (1300ق) مدرسه دارلفنون تأسیس شد که آن را می توان اولین نهاد آموزشی به شیوه جدید ومدرن محسوب کرد. بخشی از مطالب آموزش گیاهان وجانوران وجغرافیا درحد دوره دبیرستان را دربر می گرفت . "تأسیس دارالفنون سرآغاز جدیدکشور در زمینه کشاورزی ومنابع طبیعی بود "
درنخستین کابینه پس ازاعلام مشروطیت درزمان محمد علی شاه قاجار مورخ 29 اسفند 1284 ش (1325ق ) مهندس الممالک بعنوان وزیر "قوائد عامه " انتخاب شد.
یک از ادارات وزارت فوائد عامه نیز اداره " شوسه ، راه آهن وجنگلها " بود .
درکابینه بعدی پس از به توپ بستن مجلس وموافقت مجدد با مشروطه توسط محمد علی شاه ، آقای مهندس الممالک مجدداً به سمت "وزیر طرق وشوارع ومعادن وجنگلها " معرفی شد که این امر نشانه "توجه دولت به جنگلها بود " درزمان رضا شاه دردوره ششم در مجلس سال 1305 ش کشاورزی نیز جزو وزارت فوائد عامه محسوب شد .درسال 1316 ش اداره فلاحت وصناعت مستقل از تجارت شد واداره اخیر به وزارت تبدیل شد واداره فلاحت مستقل باقی ماند.
به طور کلی تا زمان حکومت قاجار ( منابع طبیعی تجدید شونده کشور ) به هیچ وجه مورد توجه دولت نبوده وهیچگونه مدیریتی از نظر بهره برداری علمی وفنی صورت نمی گرفت وتشکیلاتی برای امور مربوط به جنگل ، مرتع ، شیلات ومحیط زیست وجود نداشت . هماهنگونه که ذکر شد در سال 1202 ش ( 1243ق) که سال تشکیل وزارت فواید عامه در زمان حکومت فتحعلی شاه است را می توان سرآغاز توجه دولت به منابع طبیعی دانست اما شکل گیری ظاهری ادارات برای مدیریت منابع طبیعی عملاً از سالهای بعد آغاز شد.
2- تأسیس اولین اداره جنگلها در ایران
در سال 1299 شمسی در وزارت فلاحت وتجارت اداره ای هرچند ابتدائی در جنگلهای شمال کشور به منظور نقشه برداری از جنگلها وتفکیک جنگلهای خصوصی از دولتی وتعیین جنگلهای بکر وصنعتی از جنگلهای مخروبه وبوته زار به وجود آمد این اداره ابتدا مقر یا جایگاه ثابتی نداشت ولی از سال 1302 در بابل که درآن زمان " مشهد سر " نامیده می شد مستقرگردید واداره این امر به هانس شریکر اتریشی سپرده شد که دارای سه کارمند بود .
1- هانس شریکر- رییس هیأت
2- سرکارات – معاون هیأت
3-سید علی زاهدی –مستحفظ جنگل
4- حسنعلی گلشاهی – مستحفظ جنگل
در این زمان شرکتها وبازرگانان خارجی از جمله روسی ، انگلیسی ، فرانسوی وسوئدی همچنان مشغول برداشت درختان پرارزش ایران چون شمشاد ، گردو ، پلت ، بلوط ، ملچ وآزاد بودند.
 
 
(دراسفند ماه 1302 ) به موجب تصویب نامه شماره 9155 هیأت وزیران نظامنامه جنگلهای ایران تنظیم شد وسپس بنا به مصوبه شماره 2144 آذر 1302 مجوز صدور بیش از دویس هزار پوت چوب "شمشاد " به خارج از کشور صادر شد.
درسال 1302 دولت یک تبعه آلمانی به نام فندم هاگن را به عنوان متخصص جنگل برای مدت سه سال استخدام کرد. هاگن برنامه جدیدی برای اداره جنگلها تدوین کرد . وی در سال 1303 توانست با جلب نظر دولت " عده ای را بنام مستحفظ وقراول جنگل" استخدام کرده وبه شمال اعزام دارد .
این مستخدمین به اقتباس از" سازمان جنگلبانی آلمان "هریک لباس وعلائم مخصوصی داشتند.
3- تشکیلات جنگلبانی کشور درسال 1303 عبارت از:
1- تشکیلات مرکزی متشکل از کارشناس – رئیس اداره – مترجم – کارمند
2- تشکیلات مازندران وگرگان ومرکز بابلسر شامل رئیس – مسنحفظ –قراول جنگل
3- تشکیلات گیلان شامل رئیس –مستحفظ –  قراول جنگل
مرز گیلان ومازندران از نظر جنگلبانی شهر تنکابن ( شهسوار ) بود . ضمناً برای حفظ جنگلهای جنوب وهمچنین نظارت ونگهداری تعدادی نهال " چندل " که چندی پیش ازآن از زنگبار به سواحل جنوب منتقل وکاشته شده بود مأموری اعزام شد . بدرستی مشخص نیست که چندلهای موجود منطقه سیریک بین میناب وجاسک ، حاصل از نهالهای وارد شده از زنگباراست ؟
انتقال نهال چندل از زنگبار ( که امروز با تانیگانیکا تشکیل جمهوری تانزانیا را می دهد ) به جنوب کشور یک اقدام بسیار پیشرفته درآن زمان  بود که به احتمال زیاد توسط یک کارشناس خارجی چون فندم هاگن باید صورت گرفته باشد .
درسال 1305 سرکارات رئیس تشکیلات جنگلبانی گیلان درگذشت وبه جای او" احمد آوا " از تهران به سمت رئیس جنگلبانی وشیلات تعیین وبه رشت اعزام شد .
جنگلبانی تا اواسط 1307 که تاریخ اتمام خدمت فندم هاگن بود نتوانست توسعه بیشتری یابد.
پس از رفتن فندم هاگن ، کارشناس اتریشی هانس شریکر به ریاست فنی جنگلهای شمال انتخاب گردید . مرکز کاربین بابلسر وشیرگاه که درآن زمان (خوارخوان ) نامیده می شد منتقل شد.
دراواخر سال 1307 به دستور رضا شاه (وزارت فلاحت ) یک نفر کارمند مطلع را برای اداره امور جنگل وحراست جنگلهای شمال به کجور اعزام کرد که تعلیم دیگر مأموران را نیز به عهده داشت.