|
|
وزارت جهاد کشاورزی
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان
اطلاع رسانی
تعریف مرتع :
قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع : مرتع عبارت است از زمینی اعم از کوه و دامنه و یا اراضی مسطح که در فصل چرا دارای پوششی از نباتات علوفه ای خودرو بوده و با توجه به سابقه چرا عرفاً مرتع شناخته می شود. به طور کلی در تعریف مرتع میتوان این گونه عنوان نمود: کلیه اراضی دارای پوشش گیاهی طبیعی به نحوی که خوراک دام از آن حاصل شده و تجدید حیات آن به صورت طبیعی انجام پذیرد. از وسعت 7/10 میلیون هکتاری استان بالغ بر 3/6 هکتار زمین مرتعی وجود دارد.  عکس شماره 1: مراتع ییلاقی شنک شهرضا سطح مراتع ییلاقی استان بیش از 9/1 میلیون هکتار و عموما در مناطق کوهستانی و ارتفاعات استان قر ار دارند. این مراتع دارای طول دوره رویش گیاهی کوتاه بوده و فقط در اواخر اردیبهشت و فصل تابستان به عنوان مراتع تابستانه مورد استفاده دام قرار میگیرند. سطح مراتع قشلاقی استان بالغ بر 4/4 میلیون هکتار و عموما در دشت های پست و دامنه ها و کوهپایه ها و بعضاً کوهستان های گرم واقع شده و در این مناطق رویش گیاهان در فصول سرد سال امکان پذیر بوده و در طول فصل پاییز و زمستان مورد چرای دام واقع میگردد.  عکس شماره 2: مراتع قشلاقی نائین با پوشش غالب درمنه دشتی از نظر تولید علوفه مراتع استان به سه طبقه خوب، متوسط و فقیر تا خیلی فقیر تقسیم که مراتع خوب استان عمدتا در شهرستان های فریدون شهر، فریدن، بوئین و میاندشت، سمیرم، دهاقان، چادگان با مساحتی حدود 690 هزار هکتار واقع و مراتع متوسط استان با مساحتی حدود 3360000 هکتار در سطح استان به صورت پراکنده و حدود 2220000 هکتار اراضی مرتعی فقیر تا خیلی فقیر عمدتاً در سطح شهرستان های بیابانی استان واقع گردیده است. حدود 41 هزار خانوار بهره بردار با جمعیتی حدود 200 هزار نفر از مراتع استان اصفهان برای تعلیف دام های خود استفاده میکنند. از این تعداد بهره بردار ، 75 درصد ساکن در روستاها و 15 درصد در زمره نظام خاص اجتماعی عشایری هستند و برای تعلیف دام خود کوچ میکنند. مرتع داران مهاجر یا متحرک که جزء نظام عشایری نمیباشند، حدود 10 درصد از بهره برداران را تشکیل میدهند. این گروه نیز برای تعلیف دام های خود کوچ میکنند.  عکس شماره 3: جاشیرزار در مراتع خوب ییلاقی واقع در شهرستان سمیرم عشایر استان شامل گروه های عشایر قشقائی، بختیاری و عرب جرقویه بوده و در شهرستانهای سمیرم، فریدون شهر، چادگان، شهرضا، دهاقان و اصفهان مستقر میگردند.  عکس شماره 4: کوچ عشایر از مسیر تنگ شهید سمیرم ارزش اقتصادی مراتع استان در حال حاضر میانگین تولید علوفه مرتع 617 هزارتن است که تنها 307 هزار تن در سال قابل برداشت میباشد. با توجه به قیمت هر کیلوگرم علوفه در سال 1393 (6839 ریال) ارزش تولید علوفه در یک سال معادل 209957300000 ریال خواهد بود. ارزش مراتع تنها در تولید علوفه آنها نیست. ارزش یک هکتار مرتع در طول یکسال حدود 532 دلار پیش بینی شده است که ارزش علوفه ای آن صرفاً معادل 5/24 درصد و 5/75 درصد مابقی ارزش های زیست- محیطی مانند حفظ خاک، تولیدآب، تنظیم گازها، دفع آلودگیهای هوا، حفظ ذخائر ژنتیکی گیاهی و جانوری، گرده افشانی و ... میباشد. پوشش گیاهی و علوفه مراتع ارائه کننده خدمات بسیاری هستند که هر یک از آنها ارزشی به مراتب بیشتر از تولید علوفه دارند به طوری که نقش مراتع در حفظ و تعادل اکوسیستم های حیاتی مستقیماً زندگی انسانها را تحت الشعاع قرار می دهد. سازمان خوار و بار جهانی(F.A.O) این خدمات را در 17 گروه تقسیم بندی نموده که شامل موارد زیر است : 1- تنظیم گاز و ایجاد تعادل بین اکسیژن و گازکربنیک 2- تنظیم آب و هوا و تنظیم گازهای گلخانه ای 3- تامین آب توسط آبخیزها و لایه های آبی زیرزمینی 4- جلوگیری از فرسایش و حفظ خاک 5- تشکیل خاک 6- کنترل آلودگی ها و مسمومیت زدایی 7- تولید غذا نظیر ماهی، صمغ، شکار و سایر محصولات 8- تولید مواد خام از قبیل الوار، سوخت، علوفه 9-جنبه های تفریحی، اکوتوریسم، ورزشی و ... 10-گرده افشانی در جهت تولید مثل جوامع گیاهی 11- ارزش های فرهنگی 12- چرخه مواد غذایی 13- زیستگاه و پناهگاه حیات وحش 14- کنترل بیولوژیک آفات 15- بستری برای فعالیت های اقتصادی و زیستی 16- رونق دامپروری و پرورش زنبور عسل 17- ذخیره گاه ژنتیکی گونه های گیاهی و جانوری  عکس شماره 5: تولید محصولات لبنی در مراتع شهرستان نائین مدیریت مراتع در گذشته و حال تا قبل از ملی شدن جنگلها و مراتع، مراتع از طریق بخش خصوصی اداره و مدیریت میشد. بعد از ملی شدن جنگلها و مراتع کشور در سال 1341 موضوع دریافت پروانه چرا از سازمان جنگلبانی مطرح و بهره برداران مرتعی می بایستی نسبت به اخذ پروانه چرای دام اقدام مینمودند. بعد از انقلاب، دستورالعمل های جدید مشتمل بر ضوابط و شرایط بهره برداری از مراتع کشور، نحوه صدور پروانه چرا برای بهره برداران واقعی و ذیحق مراتع مشخص و در آنها تعداد دام مجاز برآورد شده توسط کارشناسان سازمان و نیز مدت استفاده از مرتع، مساحت، سهم هر دامدار و حدود و ثغور مرتع بر روی نقشه مشخص میگردد. با اعمال این روند تا کنون کل مراتع استان تحت ممیزی قرار گرفته که 41 هزار خانوار بهره بردار مراتع استان با 1500000 واحد دامی مجاز و 3 میلیون واحد دامی موجود شناسایی شده اند. در این ارتباط میانگین سهم دام مجاز هر خانوار مرتع دار استان 48 واحد دامی و سرانه مرتع آنها نیز 151 هکتار برآورد شده است. این در حالی است که بر اساس تحقیقات صورت پذیرفته، واحد اقتصادی دامداری در مراتع استان 229 واحد دامی با مساحت حدود 530 هکتار مرتع میباشد. پس از تصویب قانون حفاظت و بهره برداری، طرح مرتع داری به عنوان سیاست اجرایی سازمان جنگلها و مراتع و آّبخیزداری کشور تعیین و بهره برداری از مراتع منوط به تهیه و اجرای طرح مرتع داری گردید. طرح های مرتع داری با دادن هویت قانونی به حقوق بهره برداری عرفی و با ایجاد حس مالکیت در مرتعداران، زمینه استفاده بهینه و اعمال مدیریت بهتر بر عرصه ها، زمینه ساز مشارکت بهره برداران در جهت احیا و اصلاح و توسعه مراتع و کاهش انگیزه های تخریب در ایشان گردید که اثرات بسیار مطلوبی را در ایجاد پایداری در مراتع استان داشته است. در استان اصفهان حدود 1800 سامانه عرفی مرتعی وجود داشته که تا کنون برای تعداد 518 سامانه طرح مرتع داری تهیه شده است. تعداد 402 فقره از این طرحها با مساحت 1700000 هکتار نیز پس از طی مراحل قانونی در قالب اسناد طرح مرتع داری در اختیار بهره برداران مرتعی قرار گرفته است. برنامه های اجرایی پیش بینی شده در مراتع استان به منظور تحقق اهداف اداره کل در راستای حفظ، توسعه، احیا و ارتقاء کمی و کیفی پوشش گیاهی مراتع استان پروژه و برنامه های اجرایی پیش بینی و در سطح مراتع استان به اجرا درآمده است. اهم این پروژه ها عبارتند از:
پروژه های مدیریتی در طرح های مرتع داری و سامانه های عرفی
 عکس شماره 6: اجرای عملیات مرتع کاری با گونه بادام کوهی در طرح های مرتعداری شهرستان اردستان  عکس شماره 7: اجرای کشت کنتوری با گونه های مرتعی در مراتع شهرستان تیران و کرون تشکل های فعال در حوزه حفظ مراتع استان مهم ترین تشکل در حوزه حفظ و حمایت از منابع طبیعی به ویژه مراتع، صندوق حمایت از توسعه منابع طبیعی استان اصفهان میباشد که به عنوان چهل و نهمین صندوق توسعه بخش کشاورزی در سال 1391 با تعداد 43 سهام دار شامل 27 شرکت تعاونی کشاورزی و منابع طبیعی، 15 شرکت خدمات مشاوره ای و عضویت 9000 نفر بهره برداران عرصه های منابع طبیعی به ثبت رسیده است. اهم وظایف و برنامه های اداره مرتع
|
