سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

صدور مجوز برای ۳۶۰۰ طرح ایجادی و توسعه‌ای در استان اصفهان در مدت دو سال شاید برای مسئول سازمان صنعت، معدن و تجارت دستاوردی مهم تلقی شود اما موافقت محیط زیست با این تعداد طرح آن هم در خطه‌ای که کم آبی و آلودگی هوا امانش را بریده، مایه بهت و حیرت است.

موافقت با مجوز ۳۶۰۰ طرح صنعتی در استان که بسیاری از آنها اکنون بیش از ۶۰ درصد پیشرفت دارد و یا به بهره‌برداری رسیده‌اند به گفته رئیس سابق اداره کل صمت اصفهان در بازه سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ انجام شده و در کنار این‌ها طرح توسعه واحدهای پالایشگاهی و نفتی مجاور شهر اصفهان و فولاد مبارکه نیز مجوز گرفتند.

رکوردداری اصفهان در تعداد روزهای ناسالم به ویژه در ۲ سال اخیر جالب توجه است و خشکیدگی و هجوم ریزگردها در کنار آلایندگی صنعتی و خودرویی به چهار فصل شدن آلودگی هوا در اصفهان دامن زده است. کلانشهر اصفهان که در سال ۱۳۹۷ معادل ۵۵ روز هوای پاک نفس کشیده بود، از سال ۹۸ تاکنون در مجموع ۲۴ روز هوای پاک تجربه کرده است.

نگاهی به وضعیت هوای اصفهان در سه سال گذشته حاکی است که این کلانشهر سال ۱۳۹۸، ۱۹ روز هوای پاک (در بهار)، ۲۴۵ روز سالم، ۹۱ روز ناسالم برای گروه‌های حساس، هشت روز ناسالم برای عموم و ۲ روز بسیار ناسالم داشت و در سال ۱۳۹۹ با روند افزایشی روزهای آلوده، سه روز هوای پاک، ۲۳۵ روز سالم، ۹۴ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۳۳ روز ناسالم برای عموم تجربه کرد. همچنین شمار روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس در سال ۱۴۰۰ به ۱۳۱ روز و ناسالم برای عموم به ۱۹ روز افزایش یافت و ۲۱۳ روز هوای سالم و دو روز هوای پاک تجربه کرد.

اما پاسخ ایرج حشمتی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان به چرایی افزایش روزهای آلوده اصفهان همواره در یک جمله خلاصه شد: «نیروی پایش و اعتبارات نداریم» و این در حالی است که مطالعات، قوانین و آئین نامه‌های ذیل آنها برای شناسایی و کاهش آلودگی هوا راهکارهای بسیاری ارائه کرده و بنظر می‌رسد کمبود یا نبود اعتبار تنها بهانه‌ای برای سرپوش نهادن بر سوءمدیریت باشد.

سوءمدیریتی که سبب شد شرایط آلودگی هوای اصفهان وخیم‌تر و بیماری‌های منتسب به آن بیشتر شود. بنا بر آمار مرکز بهداشت استان اصفهان بیماری‌ها و مرگ و میرهای منتسب به آلودگی هوا از سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹، افزایش دو برابری داشته و در این مدت ۲ هزار و ۳۲۳ نفر در شهر اصفهان قربانی آلودگی هوا شدند که این آمار البته جدا از آمار بیماری کرونا بوده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست اصفهان آذر ماه سال گذشته در جلسه شورای شهر اصفهان در خصوص آلودگی هوا اذعان داشت «همیشه به مسئولان می‌گویم آیا می‌خواهید مردم در اصفهان زنده بمانند یا در این شهر زندگی کنند؟ اگر پاسخ این است که مردم زنده بمانند، بله امکان دارد، اما در این شهر نمی‌توان زندگی کرد.»

گذشته از مثنوی هفتاد من آلودگی هوای اصفهان اما کمتر شهروندی است که از رنجنامه خشکی زاینده رود و قصه پر غصه تالاب گاوخونی نداند اما نگرانی مردم اصفهان از خشکی زاینده رود و پیشروی فرونشست زمین در این دیار حتی دغدغه کلامی متولیان محیط زیست هم نبود. بی تفاوتی در برابر خشکی این رودخانه و تالاب سبب شده تا حقابه های زیست محیطی این حوضه پس از شرب، صنعت و کشاورزی در مرحله آخر قرار گیرد و اگر آب کم باشد سهم محیط‌زیست حذف شود.

سهم صفر گاوخونی از حقابه در سال آبی ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ سبب شده تا اکنون بیش از ۹۸ درصد تالاب ۴۷ هزار هکتاری همچنان خشک باشد و دو درصد از مساحت آن در ضلع شمالی گاوخونی با حجم کمی از زهاب و پساب تصفیه خانه جنوب مرطوب می‌شود.

تالاب گاوخونی در نبود نظارت و کمبود محیط‌بان در یکی دو سال اخیر محل تخلفاتی مانند تخلیه لجن‌های نفتی و اسیدی، آتش سوزی نیزارها و آفرودسواری شده است.‌

مطالبه احقاق حقابه گاوخونی نباید رها شود

در همین پیوند مهدی طغیانی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار مهر می‌گوید: مسئول اصلی بخش بزرگی از مسائل محیط زیستی استان، اداره کل محیط زیست است که در حوزه آب، هوا، خاک و حفاظت از مناطق باید نقش پررنگ داشته باشد.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند: تالاب گاوخونی یکی از نمادهای اصلی محیط زیست اصفهان است، اداره کل محیط‌زیست باید خیلی محکم‌تر از آنچه که تاکنون دیدیم به میدان بیاید.

طغیانی خاطرنشان می‌کند: احقاق حقابه تالاب گاوخونی موضوعی نیست که رها کنیم و باید به نتیجه برسد.

محیط‌زیست در قبال پایداری جریان رودخانه مسئول است

یک فعال محیط‌زیست معتقد است اداره محیط زیست اصفهان برای دفاع از حقابه‌های محیط‌زیست، زاینده‌رود و گاوخونی باید بهتر عمل کند.

منیر کرباسچی به خبرنگار مهر می‌گوید: متولیان امر لازم است پاسخ دهند چرا در اصفهانی که اکنون شرایط بحرانی دارد به ۳۶۰۰ طرح صنعتی جدید طی دو سال مجوز توسعه داده شده است؟

این فعال محیط‌زیست خاطرنشان می‌کند: وزارت نیرو طبق قانون موظف به رهاسازی حقابه زاینده‌رود و گاوخونی است اما ندیدیم اداره محیط‌زیست حقابه قانونی تالاب و رودخانه را مطالبه کنند.

کرباسچی با این پرسش که مگر زاینده رود غیر از محیط زیست این شهر و استان است؟ می‌افزاید: مدیران محیط‌زیست در قبال این دیار مسئولیت دارند و با هر ظرفیتی باید از اصفهان در برابر آنچه که به این خطه ضربه می‌زند، حفاظت کند.

این فعال محیط‌زیست می‌افزاید: معتقدیم چه توسعه ناپایدار صنعت و چه خشکاندن رودخانه و برداشتن حقابه‌های محیط زیست، به عملکرد متولیانش در حوزه‌های تخصصی مربوطه بر می‌گردد.

۱۰ روزانه‌های بازگشایی زاینده رود و شوک محیط‌زیستی

همچنین امین شریف منش فعال مدنی و از کنشگران حوزه زاینده‌رود و محیط‌زیست با بیان اینکه روز جهانی محیط‌زیست را در اصفهان باید روز محیط‌نیست نامید، به خبرنگار مهر می‌گوید: بخشی از این مشکلات نیز ناشی از ضعف قوانین است.

فعال مدنی و کنشگر محیط‌زیست با اشاره به قطعی تابلوهای اعلام وضعیت آلودگی هوا در سطح شهر اصفهان در روزهای اخیر، خاطرنشان می‌کند: ایستگاه‌های پایش هوا که برخی تحت مدیریت شهرداری است یکی یکی قطع می‌شود و باز هم صدایی از متولیان امر نمی‌شنویم و هر روز وضعیت بدتر می‌شود.

شریف منش با بیان اینکه بسیاری از رخدادها در جامعه از جمله بازگشایی های زاینده رود به محیط‌زیست ارتباط دارد، می‌گوید: طبق قانون اولویت با حقابه محیط زیست است و بعد کشاورزی و صنعت قرار دارد.

فعال مدنی و کنشگر محیط‌زیست با بیان اینکه این حجم آب رها شده در ماه‌های اخیر می‌توانست جریان دائمی زاینده رود در یک سال باشد، تصریح می‌کند: متأسفانه ۲۵ درصد از جمعیت کشاورزان اصفهان با این آب توانستند کشت و کار کنند که البته کشت خوبی نیز به دست نیاوردند.

شریف منش می‌گوید: برای مثال در خبرها می‌بینیم یا می‌شنویم که شهرداری اصفهان بابت فلان تخلف برخورد کرد، یا استانداری و فرمانداری برای زاینده رود گامی برداشت اما آیا خبری می‌بینیم که بابت تخلف یک کارخانه برخورد شده است؟

لازم به ذکر است که پیگیری‌های خبرنگار خبرگزاری مهر برای دریافت جزئیات صدور مجوز ۳۶۰۰ طرح صنعتی و نیز گزارش عملکرد مدیر کل محیط‌زیست استان در سه سال اخیر در بخش‌ها و حوزه‌های مختلف، به دلیل عدم تمایل به پاسخگویی، پس از ۶ ماه بی نتیجه ماند. حتی این خبرگزاری بارها از این اداره کل درخواست عملکرد سه ساله داشته که هیچ گزارشی در این زمینه علی رغم پیگیری‌های مکرر ارائه نشده است.