سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به گزارش روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، یکی از چالش‌های زیست محیطی در سطح بین المللی، بیابان‌زایی است که طبق گزارش سازمان ملل متحد، میزان بیابان‌زایی ۳۰ برابر سریع‌تر از گذشته در حال افزایش است و به طور میانگین بین ۱۲ تا ۱۴ میلیون هکتار در هر سال به مساحت بیابان‌ها افزوده می‌شود و در هر روز تخریب اراضی با بیابانی شدن برای بشر حدود ۳ میلیارد دلار هزینه دارد.

در شرایط کنونی در ایران نیز حدود صد میلیون هکتار از اراضی در معرض پدیده بیابان‌زایی قرار دارند که از این میزان مساحت بالغ بر ۷۵ میلیون هکتار در معرض فرسایش آبی، ۲۰ میلیون هکتار در معرض فرسایش بادی و ۵ میلیون هکتار نیز در معرض سایر اشکال شیمیایی و فیزیکی تخریب سرزمین قرار دارند.

ایران بالغ بر ۲.۴ درصد از مجموع کل بیابان‌های جهان را در خود جای داده که بیابان‌های ایران در ۱۷ استان از جمله استان اصفهان پراکنده هستند؛ این استان با وسعتی بالغ بر ۱۰.۷ میلیون هکتار که ۳.۲ میلیون هکتار آن را قلمرو بیابان فراگرفته است، یکی از استان‌های مرکزی و دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک به شمار می‌رود.

نسبت مساحت بیابان‌ها به کل خشکی‌ها در جهان ۱۰، ایران ۲۰ و اصفهان ۳۰ درصد است، به عبارت دیگر ۳۰ درصد مساحت استان اصفهان را اکوسیستم خشک و شکننده بیابان تشکیل داده و باید در بارگذاری‌های صنعتی، توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری‌ها مدنظر برنامه‌ریزان قرار بگیرد.

با توجه به خسارات فراوان بیابان‌زایی، موضوع بیابان‌زدایی و مقابله با بیابانی شدن اراضی زراعی و مرتعی از دیرباز جزء برنامه‌های دولت‌ها در کل دنیا بوده است و در دهه اخیر توجه به طرح‌های بیابان‌زدایی با رویکرد ایجاد ارزش اقتصادی با همکاری و مشارکت مردم مورد اهمیت قرار گرفته است که این مشارکت همگانی در استان اصفهان نیز باید مورد توجه مردم و مسؤولان قرار بگیرد.

۳۰۰ میلیارد ریال اعتبارات سفر رئیس جمهور برای کنترل بیابان‌زدایی استان اصفهان

حسینعلی نریمانی، معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در این خصوص اظهار کرد: برای مدیریت و کنترل فرسایش بادی در مناطق خشک و بیابانی استان اصفهان، این اداره تاکنون یک میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار آن را مطالعه کرده و حدود ۳۱۰ هزار هکتار از بیابان‌های استان را با ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت از خطر فرسایش بادی و ایجاد خسارت مصون کرده است.

وی افزود: میزان بیابان‌زدایی با اجرای پروژه‌های مقابله با بیابان‌زایی، بستگی به تخصیص اعتبارات ملی و استانی دارد که در حال حاضر برای اجرای هر هکتار نهال‌کاری حدود ۲۶۰ میلیون ریال هزینه می‌شود.

نریمانی تصریح کرد: بیش از ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از اراضی بیابانی استان را کانون‌های بحرانی فرسایش بادی تشکیل داده است که در صورت عدم کنترل آن‌ها، سالانه بیش از ۴ هزار میلیارد ریال خسارت به منابع زیستی و اقتصادی وارد می‌شود.

معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان خاطرنشان کرد: مهم‌ترین رویکرد دفتر امور بیابان کشور و به تبع آن اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان، کنترل و مدیریت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی است، البته تأکید به اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی با مشارکت مردم، نهادها و خیرین است.

وی ادامه داد: در تمام کشورهای جهان که درگیر فرسایش بادی هستند، صرفاً دولت‌ها وظیفه مقابله با بیابان‌زایی را ندارند و با مشارکت بخش خصوصی از طریق اقتصادی کردن فعالیت‌ها در بیابان، توأمان عملیات بیابان‌زدایی را انجام می‌دهند.

نریمانی با تأکید بر اینکه باید در برنامه هفتم توسعه اجتماعی اقتصادی کشور به مقوله کنترل بیابان‌زایی توجه ویژه‌ای شود، بیان کرد: در دولت سیزدهم و‌ طی سفر رئیس جمهور به استان اصفهان در سال گذشته، مبلغ ۳۰۰ میلیارد ریال اعتبارات سفر به استان برای کنترل بیابان‌زدایی اختصاص یافت.

استفاده از پساب، راهکار مفید برای کنترل بیابان‌زایی استان

مطالعات نشان می‌دهد در استان اصفهان به دلیل خشکسالی‌های متوالی، دو شهرستان گلپایگان و شهرضا نیز به جمع ۱۲ شهرستان بیابانی پیوسته‌اند در حالی که تا پایان دهه ۸۰ این دو شهرستان در آمار نبودند.

عامل اصلی بیابان‌زایی استان، اقلیمی است اما بهره‌برداری بی‌رویه از چاه‌های کشاورزی، عدم رعایت الگوی کشت، بهره‌برداری غیراصولی از معادن سطحی و چرای بی‌رویه و غیر مجاز مراتع در مرتبه بعدی قرار می‌گیرند.

اگرچه برای هر کدام از مشکلات مذکور، در دولت‌های مختلف برنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی تدوین شده است ولی سرعت اجرای آن باید بیشتر و بیشتر شود.

معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان در ادامه این گفت‌وگو ، با بیان اینکه یکی از راهکارهای مفید و مؤثر برای کنترل بیابان‌زایی در اصفهان استفاده از منابع آبی غیرمتعارف یا همان پساب است، گفت: در حال حاضر امکان استفاده از پساب برای پروژه‌های بیابان‌زدایی تقریباً صفر و در صورت امکان استفاده، به دلیل بالا بودن نرخ خرید آن، توانایی مالی برای آن فراهم نیست که پیشنهاد می‌شود ۵ تا ۱۰ درصد پساب بصورت رایگان برای فعالیت‌های بیابان‌زدایی اختصاص یابد.

وی با اشاره به اینکه ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار سطح استان را منابع طبیعی تشکیل می‌دهد، بیان کرد: ۲۶ درصد سطح استان، تحت تأثیر فرسایش بادی است که تعداد ۱۴ کانون بحران فرسایش بادی در ۱۴ شهرستان وجود دارد و بطور متوسط حدود ۴۵ هزار هکتار از بیابان‌های استان در هر سال به جمع کانون‌های بحرانی فرسایش بادی اضافه می‌شوند، یعنی خسارت بیشتری از هر طوفان به منابع زیستی و اقتصادی تحمیل می‌شود.

نقش ساکنین بومی در بیابان‌زدایی استان اصفهان

نریمانی در پاسخ به این سوال که نقش ساکنین بومی در بیابان‌زدایی استان اصفهان چگونه است، گفت: اشخاص اگر مرتع‌دار هستند از چرای دام در خارج از فصل و فاقد پروانه و مازاد بر پروانه خودداری کنند و اگر کشاورز هستند به توصیه‌های فنی و علمی مهندسین کشاورزی در خصوص رعایت الگوی کشت، بهره‌وری درمصرف آب و استفاده از کودهای شیمیایی و مدیریت آیش، عمل کنند.

معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان ادامه داد: ساکنین بومی اگر معدن‌دار هستند از تخریب گسترده طبیعت خودداری کنند و در چارچوب ضوابط و تعهدات منابع طبیعی عمل نمایند و اگر سرمایه‌گذار هستند به جای تخریب پوشش گیاهی و جنگل‌های دست کاشت به بهانه کاهش هزینه‌ها، علاوه بر حفظ پوشش گیاهی به توسعه فضای سبز مناطق بیابانی اهتمام ورزند.

وی خاطرنشان کرد: همچنین افرادی که برنامه‌ریز و مدیر اجرایی هستند باید به ضوابط و سیاست‌های آمایش سرزمین احترام گذارند و عمل کنند.

نریمانی تأکید کرد: بیابان‌زدایی وظیفه یک نهاد، اداره یا شخص نیست بلکه مشارکت همگانی را می‌طلبد.